Als ik aan Nederland denk, waar denk ik dan aan? Als ik het wist zou ik het zeggen – voorlopig heb ik er alleen maar heimwee naar, heimwee naar Nederland.
Deze gedachtegang vormt het vertrekpunt in het onlangs uitgekomen boek van Martin Bril, getiteld: Heimwee naar Nederland. Het betreft een postuum uitgegeven verzameling van zijn populaire columns, die hij schreef voor Het Parool en de Volkskrant. Postuum, want de schrijver overleed drie jaar geleden op 49-jarige leeftijd aan slokdarmkanker. Dit maakt Heimwee naar Nederland op twee manieren wat melancholisch. Enerzijds laat Martin Bril ons genieten van vervlogen tijden, anderzijds krijgt de lezer heimwee naar de auteur zelf.
Diepere laag
Heimwee naar Nederland bevat de mooiste columns die Bril over ons land schreef. Jarenlang trok hij er met zijn auto op uit met als doel ’s avonds thuis te komen met een mooi verhaal. En daarin slaagde hij iedere keer weer, getuige het enthousiasme waarmee zijn stuk vervolgens in de krant werd ontvangen. Het is overigens een grote diversiteit aan verhalen waarmee hij zijn beeld van Nederland schept. Over marktkooplui, de Elfstedentocht, het strand van Nulde, de Etos en Wolkers. Voor iedereen herkenbaar, hoewel alleen Bril het zo kon beschrijven.
Deze verhalen gaan verder dan de beschrijving van wat hij zag. Hij reisde het land ook door om zichzelf te begrijpen en een structuur te creëren waar het ritme van zijn dagelijkse column baat bij had. Dit zou begrepen kunnen worden door de tumultueuze tijd die Martin Bril achter de rug had, waarin hij met meerdere verslavingen kampte. Deze diepere laag is in het boek duidelijk te bemerken; in vrijwel iedere column probeert hij onder woorden te brengen wat een plek of persoon met hem doet en waarom.
Veelkleurigheid
Het boek leest bijzonder gemakkelijk. Dit komt deels omdat elke column maar twee pagina’s beslaat, deels omdat het narratief sterk in elkaar zit en deels door de luchtigheid waarmee het geschreven is. Tijdens het lezen komen bij de lezer plezierige herinneringen bovendrijven en wordt elk stuk afgesloten met een slotzin die vaak op de lachspieren werkt.
Ook slaagt Bril erin om een beschrijving van Nederland te geven, iets dat prinses Maxima niet lukte. Daarbij waakt hij ervoor ons land terug te brengen tot een kernachtige begrip. Net als Lev Tolstoj toentertijd betoogde in Oorlog en Vrede gaat het Bril juist om de veelkleurigheid van ons land. Dat maakt Nederland tot Nederland. Het is niet alleen het multiculturalisme en de joods-christelijke achtergrond; het is ook de regen en stoeprandende kinderen. Een Nederland dat we missen, door de verharding van de maatschappij, het snelle leven en de ondoorzichtigheid van het politieke systeem.
Landelijke Carmiggelt
Punt van kritiek is wel dat Heimwee naar Nederland sterk doet denken aan de bundels van Simon Carmiggelt, hoewel de laatste zich vooral tot Amsterdam beperkte. In die zin zijn de columns van Bril niet vernieuwend. Ook leent het boek zich niet voor uren aaneengesloten lezen. Elke column heeft eenzelfde opbouw en gaat keer op keer over een stukje Nederland, wat gaat vervelen. Aan de andere kant waren de columns hier ook niet voor bedoeld. Het boek komt dan ook het beste tot uiting door van tijd tot tijd een paar columns te lezen.
Heimwee
Al met al is Heimwee naar Nederland een bundel die met recht in de Boeken top 10 van de grotere boekenwinkels staat. Het geeft een mooi perspectief op ons land hoewel de beschrijving nooit afgerond zal kunnen zijn. Er is dan ook een grote kans dat de lezer aan het einde van het boek, net als Bril, zal verzuchten: ik heb heimwee naar Nederland.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten